Gazneli Mahmut Kimdir?
Gazneli Mahmut Kimdir?
O Gazne devletini Altın çağa çıkarandır…
Gazneliler Devletnin yıldızı Sebüktegin’den itibaren parlamaya başlamıştı.
Onun oğlu Mahmud zamanında ise Gazneliler Devleti en
parlak devrini yaşamıştı. Öte taraftan Türk-lslam hükümdarları
içinde ilk defa «sultan» unvanını Mahmud’un kullandı.
Sultan Mahmud’un Babası Sebüktegin Karluk Türkleri’nden bir kabiledendir.
Dedesi Cuk Kara Beckem bu bölgede bir kabilenin reisi idi. Dedesi filin kemiklerin elleri iile kıracak kadar kuvvetliydi nam salmıştı.
Sebüktegin’in en büyük oğlu olan Mahmud 2 Kasım 971 tarihinde doğmuştur. Mahmud’un annesi Zabulistan bölgesinden
asil bir adamın kızı idi.
Babası Sebüktekin çok aydın bir adamdı çocuklarının eğitimi ile yakından ilgilendi,
Çocuklarına bir Pend-name öğüt kitabı yazdı.
Sultan Mahmud babası ile birlikte Hindistan seferlerinde bulundu. Cesareti ve gözü pekliği ile göz dolduran Sultan Mahmudla babasının arasını açtılar. Kısa bir süre Gazne kalesinde hapis yatan Sultan Mahmudla Babasının arası düzeldi ve serbest kaldı.
Sultan Mahmud Müslüman bir şehzadenin öğrenmesi gerekli dini bilgilere hakimdi…
O Kur’an’ı ezbere bilmekte idi. Ayrıca şeriat ve İslami gelenekleride çok iyi bilmekteydi…
Sebüktekin kızkardeşlerinden birinin ve bazı yakın
akrabalarının ölümüne çok üzülmüş ve kendisi de hastalanmıştı.
Belh sınırındaki Madru Muy köyünde son nefesini verdi (Ağustos 997).
Sebüktekinin ölümü üzerine küçük kardeşi İsmail Belhe gelip kendi hükümdarlığını ilan etti.
Bu sırada Nişabur’da bulunan Mahmud,
zayıf yaratılışlı kardeşi İsmail’in hükümdarlığını tanımadı.
o babasının ölümü dolayısiyle matem merasimini yerine getirdikten
sonra bir elçisini İsmail’e göndererek, kendisinin yaşça
daha büyük olduğunu ve bu hukukunun tanınması icap ettiğini
bildirdi. İsmail kabul etmedi. Mahmud diğer kardeşi ve amcasını da yanına alarak ismail üzerine yürüdü ve onu zapt etti. Ve Gaznenin yeni hakimi oldu.
Horosanı sammanilerin elinden aldıktan sonra Abbasi Halifesine bir elçi göndererek kendisini Halife olarak tanıdığını ifade etti.
Halife kendisine «Veli Emir el-Mü’minin»ile «Yemin el-Devle ve Emin el-Mille» lakaplarını verdi.
(Kasım 999 ) Halife ayrıca ona hil’at, tac ve bayrak ile bir ile hakim olduğu ülkelerin fermanını gönderdi.
Gazneliler Devleti içinde Halife el-Kadir adına hutbe okundu.
İslam dinini yaymak için Sebüktegin ile Hindistan’a
başlayan akınlar Sultan Mahmud zamanında da devam etti.
Bu akınlar Gazneli Devleti için bir gelenek halini almıştı.
Sultan Mahmud Hindistan’daki başarıları sebebiyle «Kafirlerin.
Çekici» olarak şöhet kazandı. Onun devrinde Gazneli
Devleti sınırları doğuda Kuzey Hindistan’dan batıda Azerbaycan
kudutlanna kadar uzanıyordu.
Sultan Mahmud onyedi Hind seferi sonunda devleti çok zengin hale getirdi.
Ayrıca seferleriyle Hindistan bölgesinde uzun yıllar sürecek olan Türk hakimiyetinin
temelini atmıştı. Bu bölgelerde İslam dininin
yayılmasına ve kendisinden 9 1 7 yıl sonra 1 947’de bağımsız
Pakistan İslam devletinin kurulmasında birinci derecede
etken olmuştur.
Sultan Mahmud ölmedenönce Anadolu ve Mısır’ı da zaptetmeyi tasarlamıştı.
Sultan Mahmud’dan sonra oğlu Mes’ud’un devrinde
(1090 – 1040) Selçuklular ortaya çıktılar. Gazneliler ile Selçuklular
arasındaki Dandanakan savaşı ( 1040) her iki devletinde kaderini etkilemişti
Selçuklular bu savaştan sonra sür’atle zirveye çıkarken Gazneliler’in yıldızı sönüyordu.
Bundan sonra Selçuklular Horasan ve Harezm bölgeletine hakim oldular.
Gazneliler ise Sebüktegin ve Mahmud devrinde atılan
sağlam temeller sebebiyle varlıklarnıı devam ettirdiler.
Sultan Mahmud öldüğünde Gazneliler devrin
en geniş ve en muntazam devlet yapısına sahipti. Ona
bu başarıyı sağlayan askeri teşkilatı ve teşkilatın iyi idare edilmesiydi.
Sultan Hiındistan’daki putperestlere olduğu kadar İslim ülkelerinde dini yönden kargaşa
çıkaran Rafızi ve Batıni gruplara karşı da mücadele etmiştir.
Sultan Mahmud Türk-İslam
dünyasının yönetim ve askerlik alanında yetiştirdiği ender şahsiyetlerden birisi idi.
Gazneli Mahmud çok adil bir Sultandı.
Nizamül Mülk; Sultan Mahmudun oğlu Mesudu bir tüçcarın şikayeti üzerine, oğluna derhal tüçcarın haklarını iade etmsini emrederek adil olduğunu herkese göstermişti diye bahseder.
Sultan Mamud edebiyatı çok severdi sanatcıya hürmet ederdi. Sarayında 400 kadar şaiiri ağırladığı söylenir.
Sultan Mahmud ilim ve marifet sahibiydi, muhtelif ilim
dallarında onun adına eserler yazılmıştı . Çeşitli ülkelerden bilginler onun sarayına gelir,
o da onlara ikram ve bağışlarda bulunur, saygı gösterirdi.
Sultan Mahmud aynı zamanda ortaçağlardaki
en büyük ilmi simalarından biri olan Türk asıllı Ebu Reyhan
el-Biruni’yi de Harezm’i işgal ettiği zaman ( 1 0 1 7 ) , Gazne’ye getirmişti.
Sultan Mahmud kendi devrinde bir kültür merkezi haline
gelen Gazne’de mimarlık sanatı bakımından da faaliyette bulunmuş.
medreseler ve kütüphaneler kurmuş, saraylar ve camiler yaptırmıştır.
Mahmud halkın yararına da çarşı, köprü, su yolu ve kemerleri yaptırmıştır.
Sultan Mahmudun ölümünden sonra Gazneli devleti kısa zamanda yıkılmış sahip olduğu güçler ve bir çok bilgi birikimi Selçuklu devletinin temelini oluşturmuştur.
Sultan Mahmudun hayatı hep savaşlarla geçmiş hep üstün başarılar elde etmiştir.
Hem iyi bir devlet adamı hemde üstün bir Kumandan olmuştur.
İslamiyetin yayılmasında çok önemli işler yapmıştır.
Kendisi adaletli tavırlarıyla ün salmış örnek bir müslüman olmuştur.
Sultan Mahmud geniş bir imparatorluk kurdu, sınırları içine barış ve refah getirdi,
kültürel ilerlemesine yardımcı oldu ve İslam’ın ihtişamını tüm dünyaya gösterdi.
Gazne, İslam’ın gücünün eğitim ve güzel sanatlar da dahil olmak üzere kültürdeki ilerlemesinin merkezi oldu.